User login

Log in with social media - OR - Fill in the form below

User login

Common Sanskrit Words for Everyday Use | 500+ Sanskrit Words Every Beginner Must Know

Index (अनुक्रमणिका)

Key / संकेत:

M: Masculine (पुल्लिंग) |
F: Feminine (स्त्रीलिंग) |
N: Neuter (नपुंसकलिंग)

Ind: Indeclinable (अव्यय - No gender/Does not change)

1. Pronouns & Essentials (सर्वनामानि)

Devanagari IAST Gender English Hindi
अहम् aham M/F/N I मैं
त्वम् tvam M/F/N You (Singular) तुम / आप
भवान् bhavān M You (Formal/Respectful) आप (पु.)
भवती bhavatī F You (Formal/Respectful) आप (स्त्री.)
सः saḥ M He / That वह (पु.)
सा sā F She / That वह (स्त्री.)
तत् tat N It / That वह (नपुं.)
एषः eṣaḥ M This (He) यह (पु.)
एषा eṣā F This (She) यह (स्त्री.)
एतत् etat N This (It) यह (नपुं.)
वयम् vayam M/F/N We हम
यूयम् yūyam M/F/N You all तुम सब
कः kaḥ M Who? कौन? (पु.)
का kā F Who? कौन? (स्त्री.)
किम् kim N What? क्या?
मम mama M/F/N My मेरा
तव tava M/F/N Your तुम्हारा
अस्माकम् asmākam M/F/N Our हमारा
युष्माकम् yuṣmākam M/F/N Your (plural) आपका / तुम सबका
सर्वत्र sarvatra Ind Everywhere सब जगह
अत्र atra Ind Here यहाँ
तत्र tatra Ind There वहाँ
कुत्र kutra Ind Where? कहाँ?
यत्र yatra Ind Where (relative) जहाँ
आम् ām Ind Yes हाँ
न na Ind No/Not नहीं

2. Daily Actions / Verbs (क्रियापदानि)

Devanagari IAST Root English (3rd Person) Hindi
अस्ति asti as is / exists है
नास्ति nāsti na+as is not नहीं है
करोति karoti kṛ does करता है
गच्छति gacchati gam goes जाता है
आगच्छति āgacchati ā+gam comes आता है
वदति vadati vad speaks बोलता है
पठति paṭhati paṭh reads/studies पढ़ता है
लिखति likhati likh writes लिखता है
खादति khādati khād eats खाता है
पिबति pibati pā drinks पीता है
पश्यति paśyati dṛś sees देखता है
शृणोति śṛṇoti śru hears सुनता है
क्रीडति krīḍati krīḍ plays खेलता है
धावति dhāvati dhāv runs दौड़ता है
उपविशति upaviśati up+viś sits बैठता है
उत्तिष्ठति uttiṣṭhati ut+sthā stands up उठता है
हसति hasati has laughs हँसता है
रोदिति roditi rud cries रोता है
निद्राति nidrāti nidrā sleeps सोता है
जानाति jānāti jñā knows जानता है
पृच्छति pṛcchati prach asks पूछता है
ददाति dadāti dā gives देता है
स्वीकरोति svīkaroti svī+kṛ accepts स्वीकार करता है
चिन्तयति cintayati cint thinks सोचता है
स्मरति smarati smṛ remembers याद करता है
नमति namati nam bows/salutes नमस्कार करता है
नृत्यति nṛtyati nṛt dances नाचता है
गायति gāyati gai sings गाता है
मिलति milati mil meets मिलता है
इच्छति icchati iṣ wants/wishes चाहता है

3. Family (परिवारः)

Devanagari IAST Gender English Hindi
माता / अम्बा mātā / ambā F Mother माता / माँ
पिता / जनकः pitā / janakaḥ M Father पिता
भ्राता bhrātā M Brother भाई
भगिनी bhaginī F Sister बहन
अग्रजः agrajaḥ M Elder Brother बड़ा भाई
अनुजः anujaḥ M Younger Brother छोटा भाई
अग्रजा agrajā F Elder Sister बड़ी बहन
अनुजा anujā F Younger Sister छोटी बहन
पुत्रः putraḥ M Son बेटा
पुत्री putrī F Daughter बेटी
पितामहः pitāmahaḥ M Grandfather (Paternal) दादा
पितामही pitāmahī F Grandmother (Paternal) दादी
मातामहः mātāmahaḥ M Grandfather (Maternal) नाना
मातामही mātāmahī F Grandmother (Maternal) नानी
पतिः patiḥ M Husband पति
पत्नी / भार्या patnī / bhāryā F Wife पत्नी
मित्रम् mitram N Friend मित्र
शिशुः śiśuḥ M Baby शिशु / बच्चा
बालकः bālakaḥ M Boy लड़का
बालिका bālikā F Girl लड़की
पुरुषः puruṣaḥ M Man आदमी
महिला mahilā F Woman महिला / औरत

4. Body Parts (शरीराङ्गानि)

Devanagari IAST Gender English Hindi
शरीरम् śarīram N Body शरीर
शिरः śiraḥ N Head सिर
मुखम् mukham N Face / Mouth मुँह
नेत्रम् / नयनम् netram / nayanam N Eye आँख
कर्णः karṇaḥ M Ear कान
नासिका nāsikā F Nose नाक
दन्तः dantaḥ M Tooth दाँत
जिह्वा jihvā F Tongue जीभ
केशः keśaḥ M Hair बाल
कण्ठः kaṇṭhaḥ M Throat गला
हस्तः hastaḥ M Hand हाथ
करः karaḥ M Hand/Arm हाथ
अङ्गुली aṅgulī F Finger उंगली
पादः pādaḥ M Foot/Leg पैर
उदरम् udaram N Stomach पेट
पृष्ठम् pṛṣṭham N Back पीठ
हृदयम् hṛdayam N Heart हृदय / दिल
रक्तम् raktam N Blood खून

5. School & Education (विद्यालयः)

Devanagari IAST Gender English Hindi
विद्यालयः vidyālayaḥ M School विद्यालय / स्कूल
छात्रः chātraḥ M Student (M) छात्र
छात्रा chātrā F Student (F) छात्रा
शिक्षकः śikṣakaḥ M Teacher (M) शिक्षक
शिक्षिका śikṣikā F Teacher (F) शिक्षिका
पुस्तकम् pustakam N Book किताब
लेखनी lekhanī F Pen कलम / पेन
अङ्कनी aṅkanī F Pencil पेंसिल
स्यूतः syūtaḥ M Bag बस्ता / बैग
कृष्णफलकम् kṛṣṇaphalakam N Blackboard श्यामपट्ट / ब्लैकबोर्ड
सुधाखण्डः sudhākhaṇḍaḥ M Chalk चॉक
उत्पीठिका utpīṭhikā F Table/Desk मेज़
आसन्दः āsandaḥ M Chair कुर्सी
कक्षा kakṣā F Class/Room कक्षा
परीक्षा parīkṣā F Exam परीक्षा
प्रश्नः praśnaḥ M Question प्रश्न
उत्तरम् uttaram N Answer उत्तर
अभ्यासः abhyāsaḥ M Practice अभ्यास
ज्ञानम् jñānam N Knowledge ज्ञान
कर्गजम् kargajam N Paper कागज़

6. House & Objects (गृहम्)

Devanagari IAST Gender English Hindi
गृहम् gṛham N House/Home घर
द्वारम् dvāram N Door दरवाज़ा
वातायनम् vātāyanam N Window खिड़की
सोपानम् sopānam N Stairs सीढ़ी
छदिः chadiḥ F Roof छत
पाकशाला pākaśālā F Kitchen रसोई
शयनकक्षः śayanakakṣaḥ M Bedroom सोने का कमरा
दर्पणः darpaṇaḥ M Mirror शीशा
घटी ghaṭī F Clock घड़ी
दीपः dīpaḥ M Lamp दीपक / लैम्प
व्यजनम् vyajanam N Fan पंखा
दूरवाणी dūravāṇī F Telephone/Mobile टेलीफोन
दूरदर्शनम् dūradarśanam N Television टेलीविज़न
कन्दुकम् kandukam N Ball गेंद
धनम् dhanam N Money धन / पैसा
वस्त्रम् vastram N Clothes कपड़ा
युतकम् yutakam N Shirt कमीज़
उपनेत्रम् upanetram N Spectacles चश्मा

7. Food & Drink (भोजनम्)

Devanagari IAST Gender English Hindi
भोजनम् bhojanam N Food/Meal भोजन / खाना
जलम् jalam N Water पानी
दुग्धम् dugdham N Milk दूध
दधि dadhi N Yogurt/Curd दही
घृतम् ghṛtam N Ghee घी
ओदनम् odanam N Cooked Rice चावल (पके हुए)
रोटिका roṭikā F Bread (Roti) रोटी
फलम् phalam N Fruit फल
शाकम् śākam N Vegetable सब्ज़ी
लवणम् lavaṇam N Salt नमक
शर्करा śarkarā F Sugar चीनी
मधुरम् madhuram N Sweet (dish) मिठाई
चायम् cāyam N Tea चाय
काफी kāphī F Coffee कॉफी
आम्रम् āmram N Mango आम
कदलीफलम् kadalīphalam N Banana केला
सेवफलम् sevaphalam N Apple सेब
सूपः sūpaḥ M Soup/Dal दाल
बुभुक्षा bubhukṣā F Hunger भूख
पिपासा pipāsā F Thirst प्यास

8. Nature & Time (प्रकृतिः समयः च)

Devanagari IAST Gender English Hindi
सूर्यः sūryaḥ M Sun सूरज
चन्द्रः candraḥ M Moon चाँद
आकाशः ākāśaḥ M Sky आकाश
पृथ्वी pṛthvī F Earth पृथ्वी
वायुः vāyuḥ M Wind/Air हवा
अग्निः agniḥ M Fire आग
नदी nadī F River नदी
वृक्षः vṛkṣaḥ M Tree पेड़
पुष्पम् puṣpam N Flower फूल
पर्णम् parṇam N Leaf पत्ता
वनम् vanam N Forest जंगल
पर्वतः parvataḥ M Mountain पहाड़
वर्षा varṣā F Rain बारिश
मेघः meghaḥ M Cloud बादल
दिनम् dinam N Day दिन
रात्रिः rātriḥ F Night रात
प्रातः prātaḥ Ind Morning सुबह
सायम् sāyam Ind Evening शाम
अद्य adya Ind Today आज
श्वः śvaḥ Ind Tomorrow कल (आने वाला)
ह्यः hyaḥ Ind Yesterday कल (बीता हुआ)
समयः samayaḥ M Time समय
घण्टा ghaṇṭā F Hour घंटा

9. Animals (पशवः)

Devanagari IAST Gender English Hindi
गजः gajaḥ M Elephant हाथी
अश्वः aśvaḥ M Horse घोड़ा
सिंहः siṃhaḥ M Lion शेर
व्याघ्रः vyāghraḥ M Tiger बाघ
कुक्कुरः / श्वानः kukkuraḥ / śvānaḥ M Dog कुत्ता
बिडालः biḍālaḥ M Cat बिल्ली
धेनुः / गौः dhenuḥ / gauḥ F Cow गाय
अजा ajā F Goat बकरी
वानरः vānaraḥ M Monkey बंदर
सर्पः sarpaḥ M Snake साँप
मूषकः mūṣakaḥ M Mouse चूहा
काकः kākaḥ M Crow कौआ
मयूरः mayūraḥ M Peacock मोर
शुकः śukaḥ M Parrot तोता
हंसः haṃsaḥ M Swan हंस
मत्स्यः / मीनः matsyaḥ / mīnaḥ M Fish मछली

10. Adjectives/Qualities (विशेषणानि)

Devanagari IAST Root Gender English Hindi
सुन्दरः / सुन्दरी sundaraḥ (m) / sundarī (f) Adj Beautiful सुन्दर
उत्तमम् uttamam Adj Good/Best उत्तम / अच्छा
समीचीनम् samīcīnam Adj Proper/Good/Right सही / ठीक
दीर्घः dīrghaḥ Adj Long/Tall लंबा
लघुः laghuḥ Adj Small/Light छोटा / हल्का
स्थूलः sthūlaḥ Adj Fat/Thick मोटा
कृशः kṛśaḥ Adj Thin पतला
उष्णम् uṣṇam Adj Hot गर्म
शीतलम् śītalam Adj Cold ठंडा
नूतनम् nūtanam Adj New नया
पुरातनम् purātanam Adj Old पुराना
श्वेतः śvetaḥ Adj White सफ़ेद
कृष्णः kṛṣṇaḥ Adj Black काला
रक्तः raktaḥ Adj Red लाल
नीलः nīlaḥ Adj Blue नीला
पीतः pītaḥ Adj Yellow पीला
हरितः haritaḥ Adj Green हरा
प्रसन्नः prasannaḥ Adj Happy खुश
दुःखी duḥkhī Adj Sad दुःखी
शीघ्रम् śīghram Ind (Adv) Fast तेज़
शनैः śanaiḥ Ind (Adv) Slowly धीरे
सरलम् saralam Adj Easy/Simple सरल / आसान
कठिनम् kaṭhinam Adj Hard/Difficult कठिन / मुश्किल
बहु bahu Adj Many/Much बहुत
किञ्चित् kiñcit Ind A little थोड़ा

11. Numbers (सङ्ख्या)

Devanagari IAST English Hindi
एकम् ekam One एक
द्वे dve Two दो
त्रीणि trīṇi Three तीन
चत्वारि catvāri Four चार
पञ्च pañca Five पाँच
षट् ṣaṭ Six छः
सप्त sapta Seven सात
अष्ट aṣṭa Eight आठ
नव nava Nine नौ
दश daśa Ten दस
शून्यम् śūnyam Zero शून्य
शतम् śatam Hundred सौ

12. Professions (वृत्तयः)

Devanagari IAST Gender English Hindi
वैद्यः vaidyaḥ M Doctor चिकित्सक / डॉक्टर
पाचकः pācakaḥ M Cook/Chef रसोइया
चालकः cālakaḥ M Driver चालक / ड्राइवर
आरक्षकः ārakṣakaḥ M Police Officer पुलिस
कृषकः kṛṣakaḥ M Farmer किसान
आपणिकः āpaṇikaḥ M Shopkeeper दुकानदार
लेखकः lekhakaḥ M Writer लेखक
गायकः gāyakaḥ M Singer गायक
नर्तकः nartakaḥ M Dancer नर्तक
चित्रकारः citrakāraḥ M Painter/Artist चित्रकार
सैनिकः sainikaḥ M Soldier सैनिक
प्रबन्धकः prabandhakaḥ M Manager प्रबंधक
अभियन्ता abhiyantā M Engineer अभियंता / इंजीनियर
अधिवक्ता adhivaktā M Lawyer वकील
स्वर्णकारः svarṇakāraḥ M Goldsmith सुनार
लोहकारः lohakāraḥ M Blacksmith लोहार
कुम्भकारः kumbhakāraḥ M Potter कुम्हार
तक्षकः takṣakaḥ M Carpenter बढ़ई
धीवरः dhīvaraḥ M Fisherman मछुआरा
सेवकः sevakaḥ M Servant/Helper सेवक / नौकर

13. City & Places (नगरं स्थानानि च)

Devanagari IAST Gender English Hindi
नगरम् nagaram N City शहर / नगर
ग्रामः grāmaḥ M Village गाँव
आपणः āpaṇaḥ M Shop दुकान
विपणिः vipaṇiḥ F Market बाज़ार
मार्गः mārgaḥ M Road/Way रास्ता / सड़क
राजमार्गः rājamārgaḥ M Highway राजमार्ग
चिकित्सालयः cikitsālayaḥ M Hospital अस्पताल
देवालयः / मन्दिरम् devālayaḥ / mandiram M/N Temple मंदिर
ग्रन्थालयः granthālayaḥ M Library पुस्तकालय
उद्यानम् udyānam N Garden/Park बगीचा / पार्क
कार्यालयः kāryālayaḥ M Office दफ्तर / कार्यालय
कोशः / वित्तकोषः kośaḥ / vittakoṣaḥ M Bank बैंक
रेलस्थानकम् relasthānakam N Railway Station रेलवे स्टेशन
विमानस्थानकम् vimānasthānakam N Airport हवाई अड्डा
लोकयानम् lokayānam N Bus बस
कारयानम् kārayānam N Car कार
द्विचक्रिका dvicakrikā F Bicycle साइकिल
भवनम् bhavanam N Building इमारत / भवन
प्रासादः prāsādaḥ M Palace महल
सेतुः setuḥ M Bridge पुल

14. Vegetables, Fruits & Spices (शाकानि फलानि च)

Devanagari IAST Gender English Hindi
आलुकम् ālukam N Potato आलू
पलाण्डुः palāṇḍuḥ M Onion प्याज़
लशुनम् laśunam N Garlic लहसुन
गृञ्जनम् gṛñjanam N Carrot गाजर
मूलकम् mūlakam N Radish मूली
वृन्ताकम् vṛntākam N Eggplant/Brinjal बैंगन
भेण्डी bheṇḍī F Okra (Lady finger) भिंडी
हरितकम् haritakam N Cabbage पत्ता गोभी
मरिचम् maricam N Chili/Pepper मिर्च
आद्रकम् ādrakam N Ginger अदरक
जम्बीरम् jambīram N Lemon नींबू
नारिकेलम् nārikelam N Coconut नारियल
द्राक्षा drākṣā F Grapes अंगूर
दाडिमम् dāḍimam N Pomegranate अनार
मधु madhu N Honey शहद
तैलम् tailam N Oil तेल
जीरकम् jīrakam N Cumin जीरा
हर्दिः / हरिद्रा hardiḥ / haridrā F Turmeric हल्दी
धान्यम् dhānyam N Grain/Coriander धान / धनिया
चणकः caṇakaḥ M Chickpea चना

15. Household Items (गृहवस्तूनि)

Devanagari IAST Gender English Hindi
पात्रम् pātram N Vessel/Pot/Container बर्तन / पात्र
स्थाली sthālī F Plate/Thali थाली
चषकः caṣakaḥ M Cup/Glass प्याला / गिलास
चमसः camasaḥ M Spoon चम्मच
छुरिका churikā F Knife चाकू
द्रोणी droṇī F Bucket बाल्टी
सम्मार्जनी sammārjanī F Broom झाड़ू
कर्तरी kartarī F Scissors कैंची
कूपी kūpī F Bottle बोतल
मञ्जूषा mañjūṣā F Box/Chest बक्सा / संदूक
कुञ्चिका kuñcikā F Key चाबी
तालः tālaḥ M Lock ताला
कटः kaṭaḥ M Mat चटाई
शय्या śayyā F Bed बिस्तर
उपधानम् upadhānam N Pillow तकिया
आवरणम् āvaraṇam N Cover/Sheet चादर / ढक्कन
कङ्कतम् kaṅkatam N Comb कंघी
फेनकम् phenakam N Soap साबुन
छत्रम् chatram N Umbrella छाता
पादरक्षा pādarakṣā F Shoes/Slippers जूता / चप्पल

16. More Actions (अधिक-क्रियापदानि)

Devanagari IAST Root English (3rd Person) Hindi
क्रीणाति krīṇāti krī buys खरीदता है
विक्रीणीते vikrīṇīte vi+krī sells बेचता है
नयति nayati nī leads/takes ले जाता है
आनयति ānayati ā+nī brings लाता है
स्थापयति sthāpayati sthā places/keeps रखता है
प्रक्षालयति prakṣālayati kṣal washes/cleans धोता है
पचति pacati pac cooks पकाता है
पतति patati pat falls गिरता है
त्यजति tyajati tyaj abandons/leaves त्यागता है / छोड़ता है
जयति jayati ji wins/conquers जीतता है
चोरयति corayati cur steals चुराता है
कथयति kathayati kath tells/narrates कहता है
गणयति gaṇayati gaṇ counts गिनता है
निन्दति nindati nind blames/scolds निंदा करता है
प्रशंसति praśaṃsati śaṃs praises प्रशंसा करता है
भ्रमति bhramati bhram wanders/roams घूमता है
वसति vasati vas lives/resides रहता है
रक्षति rakṣati rakṣ protects रक्षा करता है
प्रविशति praviśati viś enters प्रवेश करता है
निर्गच्छति nirgacchati gam exits निकलता है
उड्डयते uḍḍayate ḍī flies उड़ता है
यच्छति yacchati dā gives (alternative) देता है
शक्नोति śaknoti śak is able/can सकता है
अर्हति arhati arh deserves योग्य है
स्पृशति spṛśati spṛś touches छूता है
तिष्ठति tiṣṭhati sthā stays/stands खड़ा रहता है
आह्वयति āhvayati hve calls/invites बुलाता है
प्रेषयति preṣayati iṣ sends भेजता है

17. Emotions & Abstract (भावः)

Devanagari IAST Gender English Hindi
प्रेम prema N Love प्रेम / प्यार
क्रोधः krodhaḥ M Anger क्रोध / गुस्सा
भयम् bhayam N Fear डर
सुखम् sukham N Happiness/Comfort सुख
दुःखम् duḥkham N Sorrow/Pain दुःख
शान्तिः śāntiḥ F Peace शांति
सत्यम् satyam N Truth सच
असत्यम् / मिथ्या asatyam / mithyā N/Ind Lie/Falsehood झूठ
धर्मः dharmaḥ M Duty/Righteousness धर्म / कर्तव्य
पापम् pāpam N Sin पाप
पुण्यम् puṇyam N Merit/Good Deed पुण्य
आशा āśā F Hope आशा
निराशा nirāśā F Despair निराशा
लज्जा lajjā F Shame/Shyness शर्म / लज्जा
धैर्यम् dhairyam N Patience/Courage धैर्य
आनन्दः ānandaḥ M Bliss/Joy आनंद
विचारः vicāraḥ M Thought/Idea विचार
समस्या samasyā F Problem समस्या
समाधानम् samādhānam N Solution समाधान
जयः jayaḥ M Victory जीत

18. Days of Week & Time (वासराः समयः च)

Devanagari IAST English Hindi
भानुवासरः / रविवासरः bhānuvāsaraḥ / ravivāsaraḥ Sunday रविवार
सोमवासरः somavāsaraḥ Monday सोमवार
मङ्गलवासरः maṅgalavāsaraḥ Tuesday मंगलवार
बुधवासरः budhavāsaraḥ Wednesday बुधवार
गुरुवासरः guruvāsaraḥ Thursday गुरुवार
शुक्रवासरः śukravāsaraḥ Friday शुक्रवार
शनिवासरः śanivāsaraḥ Saturday शनिवार
सप्ताहः saptāhaḥ Week सप्ताह
मासः māsaḥ Month महीना
वर्षम् varṣam Year वर्ष / साल
अधुना adhunā Now अब
तदा tadā Then तब
कदा kadā When? कब?
यदा yadā When (relative) जब
सदा / सर्वदा sadā / sarvadā Always हमेशा
कदापि न kadāpi na Never कभी नहीं
पुनः punaḥ Again फिर / पुनः

19. More Animals & Nature (अधिक-पशवः प्रकृतिः च)

Devanagari IAST Gender English Hindi
उष्ट्रः uṣṭraḥ M Camel ऊँट
गर्दभः gardabhaḥ M Donkey गधा
शृगालः śṛgālaḥ M Jackal/Fox सियार
वृकः vṛkaḥ M Wolf भेड़िया
कूर्मः kūrmaḥ M Turtle/Tortoise कछुआ
मण्डूकः maṇḍūkaḥ M Frog मेंढक
मक्षिका makṣikā F Fly मक्खी
पिपीलिका pipīlikā F Ant चींटी
भ्रमरः bhramaraḥ M Bee भौंरा
जालकारः jālakāraḥ M Spider मकड़ी
नक्षत्रम् / तारा nakṣatram / tārā N/F Star तारा
पाषाणः / शिला pāṣāṇaḥ / śilā M/F Stone पत्थर
मृत्तिका mṛttikā F Mud/Soil मिट्टी
धूलिः dhūliḥ F Dust धूल
हिमम् himam N Snow/Ice बर्फ
समुद्रः samudraḥ M Ocean/Sea समुद्र
द्वीपः dvīpaḥ M Island द्वीप

20. Connecting Words (अव्ययपदानि)

Devanagari IAST English Hindi
च ca and (comes after word) और
अपि api also/even भी
वा vā or (comes after word) या / अथवा
अथवा athavā or या / अथवा
परन्तु / किन्तु parantu / kintu but परन्तु / लेकिन
यदि yadi if यदि / अगर
तर्हि tarhi then (consequence) तो
यतः yataḥ because क्योंकि
ततः tataḥ therefore/then इसलिए / फिर
अतः ataḥ so/therefore अतः / इसलिए
एव eva only/emphatic ही
विना vinā without बिना
सह saha with साथ
प्रति prati towards की ओर
पुरतः purataḥ in front of सामने
पृष्ठतः pṛṣṭhataḥ behind पीछे
वामतः vāmataḥ on the left बाएं
दक्षिणतः dakṣiṇataḥ on the right दाएं
उपरि upari above/on top ऊपर
अधः adhaḥ below/under नीचे
अन्तः antaḥ inside अंदर
बहिः bahiḥ outside बाहर
कृपया kṛpayā please कृपया
धन्यवादः dhanyavādaḥ thank you धन्यवाद
स्वागतम् svāgatam welcome स्वागत
क्षम्यताम् kṣamyatām forgive me/sorry माफ़ कीजिये

21. The 6 Seasons (ऋतवः - Ṛtavaḥ)

Devanagari IAST English Hindi
वसन्तऋतुः vasanta-ṛtuḥ Spring वसंत
ग्रीष्मऋतुः grīṣma-ṛtuḥ Summer गर्मी / ग्रीष्म
वर्षाऋतुः varṣā-ṛtuḥ Monsoon/Rainy वर्षा / बरसात
शरद्ऋतुः śarad-ṛtuḥ Autumn शरद / पतझड़
हेमन्तऋतुः hemanta-ṛtuḥ Pre-Winter हेमंत
शिशिरऋतुः śiśira-ṛtuḥ Winter शिशिर / सर्दी
ऋतुः ṛtuḥ Season ऋतु / मौसम
जलवायुः jalavāyuḥ Climate जलवायु

22. Directions (दिशः - Diśaḥ)

Devanagari IAST Gender English Hindi
पूर्व pūrva F East पूर्व
पश्चिम paścima F West पश्चिम
उत्तर uttara F North उत्तर
दक्षिण dakṣiṇa F South दक्षिण
ईशान īśāna F North-East ईशान (उत्तर-पूर्व)
आग्नेय āgneya F South-East आग्नेय (दक्षिण-पूर्व)
नैऋत्य naiṛtya F South-West नैऋत्य (दक्षिण-पश्चिम)
वायव्य vāyavya F North-West वायव्य (उत्तर-पश्चिम)

23. Extended Family (सम्बन्धिनः - Sambandhinaḥ)

Devanagari IAST Gender English Hindi
पितृव्यः pitṛvyaḥ M Paternal Uncle (Chacha) चाचा
पितृव्या pitṛvyā F Paternal Aunt (Chachi) चाची
मातुलः mātulaḥ M Maternal Uncle (Mama) मामा
मातुलाानी mātulānī F Maternal Aunt (Mami) मामी
भागिनेयः bhāgineyaḥ M Nephew (Sister's son) भांजा
भागिनेयी bhāgineyī F Niece (Sister's daughter) भांजी
भ्रातृजः bhrātṛjaḥ M Nephew (Brother's son) भतीजा
भ्रातृजा bhrātṛjā F Niece (Brother's daughter) भतीजी
श्वशुरः śvaśuraḥ M Father-in-law ससुर
श्वश्रूः śvaśrūḥ F Mother-in-law सास
जामातृ jāmātṛ M Son-in-law दामाद
स्नुषा snuṣā F Daughter-in-law बहू

24. Metals & Ornaments (धातुः आभरणानि च)

Devanagari IAST Gender English Hindi
सुवर्णम् / काञ्चनम् suvarṇam / kāñcanam N Gold सोना
रजतम् rajatam N Silver चाँदी
ताम्रम् tāmram N Copper तांबा
लोहः lohaḥ M Iron लोहा
हीरकम् hīrakam N Diamond हीरा
मौक्तिकम् mauktikam N Pearl मोती
आभूषणम् ābhūṣaṇam N Jewelry/Ornament आभूषण / जेवर
हारः hāraḥ M Necklace हार / माला
अङ्गुलीयकम् aṅgulīyakam N Ring अंगूठी
कङ्कणम् kaṅkaṇam N Bangle/Bracelet कंगन
कुण्डलम् kuṇḍalam N Earring कुंडल / झुमका
नूपुरम् nūpuram N Anklet पायल
शाटिका śāṭikā F Sari साड़ी
धौतवस्त्रम् dhautavastram N Dhoti धोती
उत्तरीयम् uttarīyam N Upper Garment/Scarf दुपट्टा / गमछा

25. Colors & Shapes (वर्णाः आकाराः च)

Devanagari IAST Gender English Hindi
पाटलः pāṭalaḥ M Pink गुलाबी
नारङ्गवर्णः nāraṅgavarṇaḥ M Orange नारंगी
धूसरः dhūsaraḥ M Grey स्लेटी / धूसर
पिङ्गलः piṅgalaḥ M Brown/Reddish-Brown भूरा
धूम्रवर्णः dhūmravarṇaḥ M Purple/Smoky बैंगनी
सुवर्णवर्णः suvarṇavarṇaḥ M Golden सुनहरा
आकारः ākāraḥ M Shape/Form आकार
वृत्तम् vṛttam N Circle गोला / वृत्त
चतुरस्रम् caturasram N Square चौकोर / वर्ग
त्रिकोणम् trikoṇam N Triangle त्रिकोण
बिन्दुः binduḥ M Dot/Point बिंदु
रेखा rekhā F Line रेखा / लकीर

26. Planets (ग्रहाः - Grahāḥ)

Devanagari IAST Gender Meaning Hindi
सूर्यः / रविः sūryaḥ / raviḥ M Sun सूर्य
चन्द्रः / सोमः candraḥ / somaḥ M Moon चन्द्रमा
मङ्गलः maṅgalaḥ M Mars मंगल
बुधः budhaḥ M Mercury बुध
गुरुः / बृहस्पतिः guruḥ / bṛhaspatiḥ M Jupiter गुरु / बृहस्पति
शुक्रः śukraḥ M Venus शुक्र
शनिः śaniḥ M Saturn शनि
राहुः rāhuḥ M North Node राहु
केतुः ketuḥ M South Node केतु
ग्रहः grahaḥ M Planet ग्रह

27. Music & Arts (सङ्गीत-कला)

Devanagari IAST Gender English Hindi
सङ्गीतम् saṅgītam N Music संगीत
गीतम् gītam N Song गीत
नृत्यम् nṛtyam N Dance नृत्य / नाच
वाद्यम् vādyam N Instrument वाद्य यंत्र
वीणा vīṇā F Lute (Veena) वीणा
वंशः / वेणुः vaṃśaḥ / veṇuḥ M Flute बांसुरी
मृदङ्गः mṛdaṅgaḥ M Drum मृदंग / ढोल
तालः tālaḥ M Rhythm/Beat ताल
स्वरः svaraḥ M Note/Tone स्वर
कला kalā F Art कला
नाटकम् nāṭakam N Drama/Play नाटक

28. Grammar Terms (व्याकरण-शब्दाः)

Devanagari IAST Meaning Hindi
शब्दः śabdaḥ Word शब्द
वाक्यम् vākyam Sentence वाक्य
अर्थः arthaḥ Meaning अर्थ
नामपदम् nāmapadam Noun संज्ञा
क्रियापदम् kriyāpadam Verb क्रिया
सर्वनाम sarvanāma Pronoun सर्वनाम
लिङ्गम् liṅgam Gender लिंग
वचनम् vacanam Number वचन
पुरुषः puruṣaḥ Person पुरुष
सन्धिः sandhiḥ Junction/Joining संधि
श्लोकः ślokaḥ Verse श्लोक
भाषा bhāṣā Language भाषा